Bron: Nederlands Jeugdinstituut
In een wijk met grote sociaal-economische verschillen besloot Kindcentrum De Vaart jeugdhulp intern te organiseren, volledig op eigen kosten. De reden? Kinderen moesten vaak te lang wachten op de juiste hulp. Kevin Kooij, een van de directeuren, deelt hoe deze nieuwe aanpak het welzijn van leerlingen heeft verbeterd en het leerkrachten meer vertrouwen geeft in het ondersteunen van kinderen in de klas.
Aanleiding: Ineffectiviteit van het oude proces
Het begon met de wens om kinderen beter en sneller te ondersteunen. Kevin legt uit: ’Wij zagen veel kinderen waarvan we dachten: hadden we hen maar eerder kunnen helpen in plaats van dat ze zes maanden moesten wachten op hulp.’ Bovendien kwamen hulpverleners maar af en toe langs en vaak niet op het juiste moment. ’Wij wilden hulp bieden op het moment dat het kind echt even een arm om zich heen nodig had.’
Kevin vervolgt: ’Sommige kinderen werden onnodig doorverwezen naar het speciaal onderwijs. Het systeem in Nederland biedt pas hulp wanneer het fout gaat, als het niet meer lukt. Wij wilden dat anders doen: preventief monitoren en kinderen duurzaam ondersteunen. Dit past bij onze visie ’Thuis nabij’. We willen kinderen zo lang mogelijk, en dichtbij, een ontwikkelplek bieden. Vanuit die visie zijn we gaan kijken wat we nodig hebben.’
Minder doorverwijzen, meer preventie en inclusie
Het kindcentrum had duidelijke doelen. Het verminderen van doorverwijzingen naar het speciaal onderwijs, het preventiever monitoren en ondersteunen van kinderen, niet pas als het fout gaat, het aantal arrangementen voor extra ondersteuning verminderen en het bevorderen van inclusie. Kevin: ’We wilden kinderen zoveel mogelijk ín de klas ondersteunen, zonder ze uit de groep te halen.’ Daarom besloten zij samen met zorgaanbieder Parlan een jeugdhulpverlener in huis te halen. Dankzij de al bestaande bestuurlijke samenwerking met Parlan, en de wederzijdse wens om iemand te hebben die echt in verbinding staat met zowel de zorgaanbieder als het kindcentrum, werd deze keuze mogelijk. Het kindcentrum kon hierdoor de regie behouden en kon ondersteuning op maat bieden zonder te wachten op externe hulpverlening.
Aanpak: Een sprong in het diepe, zonder budget
Een van de grootste uitdagingen bij de start was de financiering. Kevin: ’Toen we het idee kregen om jeugdhulp te integreren, nodigden we direct de gemeente, het samenwerkingsverband passend onderwijs en ons bestuur uit om ons plan te presenteren. Hoewel iedereen enthousiast was, bleek er geen budget beschikbaar.’ Dat weerhield het kindcentrum er niet van om het verder te onderzoeken: ’Wij zijn gewoon begonnen en vroegen eerst het schoolteam of zij bereid waren een deel van ons onderwijsbudget vrij te maken voor een pilot.’
’We spreken vaak scholen die dit willen, maar niet weten waar te beginnen’, vervolgt Kevin. ’Mijn advies aan hen is: heb lef! Wacht niet tot alles vastligt in een plan, maar ervaar het in de praktijk. Welke vragen komen op? Waar loop je tegenaan? Welke rol kan de jeugdhulpverlener precies vervullen? Je hebt het vertrouwen van het bestuur nodig, maar durf de ondersteuningsstructuren uit te breiden met nieuwe kennis en vaardigheden.’
Jeugdhulpverlener als teamlid
De jeugdhulpverlener speelt een belangrijke rol in het schoolteam. Kevin: ’Wij wilden niet iemand die af en toe langskomt, maar iemand die echt onderdeel is van ons team. Iemand die op de eerste schooldag aanwezig is, bij teamuitjes is en gewoon met ons koffie drinkt. Dit zorgt ervoor dat zij signalen kan oppikken en direct kan meedenken met leerkrachten.’
De werkzaamheden van de jeugdhulpverlener zijn veelzijdig. Kevin legt uit: ’Preventief werk is een belangrijk onderdeel. Dit kan variëren van een kort gesprekje of een wandeling met een leerling die ergens mee zit. Ook is er ruimte voor intensievere begeleiding, bijvoorbeeld van kinderen met gedragsuitdagingen. Bij gedragsuitdagingen werkt ze samen met het team om de situatie te verbeteren, zonder dat het kind continu uit de klas wordt gehaald.’
Toegang tot expertise
De jeugdhulpverlener is geen vertrouwenspersoon, maar signaleert problemen en schakelt snel met collega’s. ’Haar fysieke aanwezigheid binnen de school is belangrijk’ zegt Kevin. ’De school heeft een speciale ruimte ingericht waar kinderen in een veilige omgeving kunnen praten of tot rust kunnen komen.’ Ze is een directe schakel tussen school en jeugdzorg. ’Ze werkt gedeeltelijk nog bij de jeugdzorgaanbieder Parlan en heeft daardoor toegang tot extra expertise, zoals intervisie met collega’s en gedragswetenschappers.’
Ondersteuning van leerkrachten
De jeugdhulpverlener ondersteunt ook de leerkrachten. ’Een hulpvraag over een kind betekent vaak ook een moment van zelfreflectie voor de leerkracht: wat heeft het kind nodig van mij in mijn aanpak? Hierdoor is er meer aandacht gekomen voor groepsdynamiek en pedagogisch handelen binnen het team’, vertelt Kevin. ’Als volwaardig teamlid denkt de jeugdhulpverlener mee over casussen, waardoor om hulp vragen en samenwerken makkelijker wordt. Dit versterkt het gevoel van steun en zorgt voor waardevolle onderlinge feedback en reflectie, wat de professionele ontwikkeling bevordert.’
De impact: wat we meten en wat we merken
De samenwerking tussen onderwijs en jeugdzorg is met deze aanpak flink versterkt. Kevin: ’Door lef, samenwerking en een gerichte aanpak is jeugdhulp nu een structureel onderdeel op school, met positieve effecten voor zowel leerlingen als leerkrachten.’ Een stuurgroep monitorde een jaar lang de hulpvraag van kinderen, de inzet van begeleiding en de effecten, zoals minder verwijzingen naar speciaal onderwijs en externe hulp. Dankzij goede resultaten besloot het samenwerkingsverband ons een tegemoetkoming te geven, hoewel dit niet alle kosten dekte. De gemeente bleef terughoudend vanwege politieke en aanbestedingsregels. Inmiddels hebben we de financiering voor de komende drie jaar kunnen borgen via de subsidieregeling brugfunctionaris.
’Naast meetbare resultaten, zoals minder verwijzingen naar speciaal onderwijs en externe hulp, zien we vooral een verandering bij collega’s’, vertelt Kevin. ’Sinds de komst van de jeugdhulpverlener voelen leerkrachten zich meer gesteund en is het vertrouwen om door te gaan met een kind in dezelfde groep sterk toegenomen. Leerkrachten zeggen nu vaker: ”Waarom is dit kind hier nog wel? Wat lukt er wel? Wat zijn de positieve kanten?” Ze denken na over hoe ze daar een bijdrage aan kunnen leveren, zonder zich steeds gefrustreerd te voelen over gedrag of het leren dat niet op gang komt. Dit heeft een merkbare invloed op de groepsdynamiek.’
Aandachtspunten: de voordelen van een interne jeugdhulpverlener
Kevin deelt de belangrijkste overwegingen voor het in huis halen van een jeugdhulpverlener.
Directe inzetbaarheid
De jeugdhulpverlener is snel beschikbaar wanneer een leerkracht merkt dat diegene zelf, een kind of gezin extra ondersteuning nodig heeft. Dat zorgt voor een proactieve benadering in plaats van wachten op externe hulp.
Versterken van de samenwerking tussen onderwijs en jeugdzorg
Door de jeugdhulpverlener als vast onderdeel van het schoolteam te integreren, worden zorg- en onderwijsbehoeften sneller op elkaar afgestemd.
Toegang tot extra expertise
De jeugdhulpverlener heeft via het werk bij de zorgaanbieder toegang tot extra expertise, zoals intervisie met gedragswetenschappers, wat bijdraagt aan de effectiviteit van de ondersteuning.
Versterken van de vertrouwensband
Door de fysieke aanwezigheid en integratie binnen het team heeft de jeugdhulpverlener een sterke vertrouwensrelatie opgebouwd met zowel collega’s als leerlingen, wat samenwerking bevordert.
Groepsdynamiek en pedagogisch handelen
De aanwezigheid van de jeugdhulpverlener zorgt voor meer aandacht voor de groepsdynamiek en pedagogisch handelen. Daarnaast kan een hulpvraag over een kind ook een moment van zelfreflectie zijn voor de leerkracht: wat kan ik anders doen in mijn aanpak? Hierdoor wordt het team als geheel sterker in het ondersteunen van kinderen.
© Nederlands Jeugdinstituut, Utrecht, 2025
